Ta jednostka chorobowa, zwana również zaburzeniem maniakalno-depresyjnym, jest pasmem epizodów manii (lub hipomanii – jej lżejszej formy) i depresji, w których chory bezustannie zmaga siÄ™ z odnalezieniem wewnÄ™trznej równowagi oraz odpowiedzi na pytanie, kiedy, tak naprawdÄ™, jest sobÄ….
SÅ‚owo „dwubiegunowa” pojawia siÄ™ nieprzypadkowo, osoba dotkniÄ™ta chorobÄ… doÅ›wiadcza stanów ze skrajnych biegunów nastroju – od bardzo pozytywnego - uczucia mocy i ugruntowanej pewnoÅ›ci siebie do bardzo niskiego nastroju, poczucia wszechogarniajÄ…cej beznadziejnoÅ›ci, wÅ‚Ä…cznie z myÅ›lami samobójczymi.
W zależności od rodzaju zaburzenia zmiany nastroju pojawiają się częściej lub rzadziej oraz mają różne poziomy nasilenia. Zdarza się, że ogólny stan zmienia się nawet do czterech razy w roku, przeistaczając się w istną sinusoidę wahań nastroju. Chory doświadcza z tego powodu licznych trudności spowodowanych zupełnie innym sposobem postrzegania świata, własnego sprawstwa, samooceny i poziomu energii do działania (o ile można mówić o jakimkolwiek poziomie energii do działania w stanie depresji).
Stan depresji charakteryzuje siÄ™ bardzo niskÄ… samoocenÄ…, przygnÄ™bieniem, brakiem motywacji i chÄ™ci do dziaÅ‚ania, zmÄ™czeniem, brakiem apetytu i trudnoÅ›ciami z wykonywaniem codziennych czynnoÅ›ci. Chory widzi otaczajÄ…cy go Å›wiat w czarnych barwach, nie odczuwa radoÅ›ci, nie widzi też nadziei na poprawÄ™, co może prowadzić do podejmowania prób samobójczych. Charakterystyczne jest również wycofanie z kontaktów spoÅ‚ecznych, problemy z koncentracjÄ… i pamiÄ™ciÄ…, zaburzenia snu oraz dotkliwe poczucie winy. Faza manii to zupeÅ‚ne przeciwieÅ„stwo tego stanu, to okres bardzo dobrego samopoczucia psychicznego i fizycznego. Chory jest peÅ‚en energii, pasji, motywacji i pomysłów, do zrealizowania których ma wszystkie potrzebne narzÄ™dzia – jest silny, przekonany o swojej wÅ‚asnej wartoÅ›ci (czasem nawet przewartoÅ›ciowujÄ…c swoje „moce”), skÅ‚onny do dziaÅ‚ania i osiÄ…gania celów – wydaje mu siÄ™, że może osiÄ…gnąć wszystko i po to siÄ™ga. To czas zabaw, spotykania siÄ™ ze znajomymi, Å‚atwego nawiÄ…zywania kontaktów towarzyskich, podróżowania, nadużywania alkoholu, czy innych używek oraz karty kredytowej i ogólnej beztroski (czasem skrajnie egoistycznego hedonizmu). Zmiana w zachowaniu jest widoczna goÅ‚ym okiem, dlatego najbliżsi osoby chorej sÄ… Å›wiadomi, w której fazie choroby aktualnie siÄ™ ona znajduje. Stany manii i depresji mogÄ… przechodzić jedne w drugie, bÄ…dź być przerywane okresami remisji, w których nie wystÄ™pujÄ… objawy chorobowe.
Bardzo często stan niżu emocjonalnego pojawia się po stanie manii, kiedy pacjent uświadamia sobie wszystkie sytuacje, które miały miejsce, co zrobił, osobiste konsekwencje swoich czynów oraz jak to wpłynęło na innych. Pacjenci mówią o poczuciu wstydu w związku z poczynaniami podczas stanu maniakalnego oraz przykrej analizie, której na swój temat dokonują, co tym bardziej podważa samoocenę i wzmacnia poczucie beznadziejności. Z drugiej strony, stan depresji może być postrzegany jako moment wyciszenia i odpoczynku po intensywnym czasie w okresie manii.
Diagnoza zaburzenia maniakalno-depresyjnego nie jest trudna, tak jak wspomniaÅ‚am, nawet osoby z otoczenia osoby chorej sÄ… w stanie zauważyć jego etapy, jednak leczenie może być trudniejsze, a to z powodu zdradliwego charakteru zaburzenia. W czasie depresji, kiedy chory rozumie konieczność leczenia, lecz nie nadaje siÄ™ do psychoterapii ze wzglÄ™du na trudnoÅ›ci zwiÄ…zane z obniżonym nastrojem – jest leczony farmakologicznie, w celu wyprowadzenia go ze stanu depresji. Jednak po osiÄ…gniÄ™ciu stanu równowagi, bÄ…dź emocjonalnego wyżu – nie chce już podejmować leczenia. Okres manii - stan wszechmocy i bardzo dobrego samopoczucia jest kuszÄ…cy i osoba chora nie chce siÄ™ z niego wyprowadzać, zbyt dobrze pamiÄ™ta jak to jest widzieć siebie i Å›wiat w ciemnych barwach. Niestety, stan manii jest czÄ™sto pozytywnie postrzegany przez osoby dotkniÄ™te tym zaburzeniem i staje siÄ™ powodem, dla którego nie chcÄ… przerywać emocjonalnej sinusoidy. Osoba przewlekle chora, z którÄ… miaÅ‚am okazjÄ™ rozmawiać, mówiÅ‚a nawet o tym, że w stanach depresji czekaÅ‚a na stan manii, bo po dÅ‚uższym obcowaniu z chorobÄ… wiedziaÅ‚a, że stan depresji w koÅ„cu minie i znów poczuje siÄ™ „wspaniale”. Naturalnie, nikt nie chciaÅ‚by wyprowadzać siÄ™ z nastroju, w którym czuje siÄ™ Å›wietnie i jest w stanie „góry przenosić”. Dlatego, niektórzy chorujÄ… latami, zanim pojawiÄ… siÄ™ u odpowiedniego lekarza, który pomoże im zrozumieć chorobÄ™, jej ryzyko, a także rozpoznawać stany i odpowiednio reagować, zmieniać leki i ich dawki (w konsultacji ze specjalistÄ…) tak, by żyć spokojnie i w równowadze emocjonalnej.
Ważne jest uÅ›wiadomienie choremu oraz osobom z jego otoczenia, że choroba afektywna dwubiegunowa przyczynia siÄ™ do dezorganizacja życia na każdej jego pÅ‚aszczyźnie i przyczynÄ… tego stanu nie jest chory i jego charakter, lecz sÄ… to objawy jednostki chorobowej, z którÄ… siÄ™ zmaga. Wsparcie i zrozumienie bliskich jest kluczowe zarówno w stanach manii, jak i gÅ‚Ä™bokiej depresji, na którÄ… chory, dosÅ‚ownie, cierpi. Nie da siÄ™ ukryć, że bodźce zewnÄ™trzne, czyli to, co dzieje siÄ™ w otoczeniu chorego, zdarzenia losowe, czy sposób zachowania i traktowania go przez innych, istotnie wpÅ‚ywajÄ… na zmiany w nastroju i mogÄ… wyzwalać reakcje tendencyjne – prowadzÄ…ce do przejÅ›cia w poszczególne stany. Ponadto, po wyjÅ›ciu ze stanu przygnÄ™bienia pojawia siÄ™, wspomniana wczeÅ›niej, niechęć do kontynuowania terapii i ważne jest, by w tym momencie wspierać osobÄ™ chorÄ… w niepoddawaniu siÄ™ i uÅ›wiadamiać ryzyko, z którym wiąże siÄ™ zaprzestanie dziaÅ‚ania w kierunku wyleczenia.
Chorzy zwracają również uwagę na uciążliwy brak świadomości, które oblicze choroby jest przejawem ich prawdziwej osobowości, kiedy tak naprawdę są sobą oraz lęk przed odkryciem prawdy podczas leczenia. Czy tak naprawdę są tymi słabymi, niezdolnymi do działania osobami, czy może przebojowymi gwiazdami ze stanu hipomanii? To drugi aspekt, który może powstrzymywać przed szukaniem pomocy i podjęciem leczenia.
Zaburzenie maniakalno-depresyjne jest skomplikowane, jak każde zaburzenie psychiczne. Jednak z doÅ›wiadczenia wiem, że z pomocÄ… specjalisty oraz dużą dawkÄ… samozaparcia i wewnÄ™trznej motywacji do leczenia, można sobie z tym zaburzeniem poradzić i żyć „normalnie”. Normalnym życiem peÅ‚nym niespodzianek, nieoczekiwanych zwrotów akcji i wiążącymi siÄ™ z tym emocjami – tymi codziennymi, ale i skrajnymi, jednak bez wpadania w znane, przykre, destrukcyjne dla poczucia spójnoÅ›ci wÅ‚asnej osobowoÅ›ci stany. Terapia pomaga wypracować samoÅ›wiadomość oraz umiejÄ™tność wykrywania sygnałów alarmowych, co pozwala zapobiec „wpadniÄ™ciu” w konkretny stan. Wszystko w rÄ™kach klienta – w naszych rÄ™kach 😊
Pozdrawiam,
Marianna Urbanek
~ Puerto Princesa, Fot. M. Urbanek
~ Puerto Princesa, Fot. M. Urbanek